[ Pobierz całość w formacie PDF ]
systemów bezpieczeństwa narodowego , obserwuje się dzisiaj dominację co prawda nie wolną od
sprzeczności ideału demokratycznego, który łączy się z zainteresowaniem i troską o prawa
człowieka. Właśnie dlatego te narody, które reformują swoje systemy, muszą demokracji zapewnić
autentyczne i mocne fundamenty poprzez wyrazne uznanie tych praw96. Wśród zasadniczych nale\y
przede wszystkim wymienić prawo do \ycia, którego integralną częścią jest prawo do wzrastania pod
sercem matki od chwili poczęcia; prawo do \ycia w zjednoczonej wewnętrznie rodzinie i w środowisku
moralnym sprzyjającym rozwojowi osobowości; prawo do rozwijania własnej inteligencji i wolności w
poszukiwaniu i poznawaniu prawdy; prawo do uczestniczenia w pracy dla doskonalenia dóbr ziemi i
zdobycia środków utrzymania dla siebie i swych bliskich; prawo do swobodnego zało\enia rodziny oraz
przyjęcia i wychowania dzieci, dzięki odpowiedzialnemu realizowaniu własnej płciowości. yródłem i
syntezą tych praw jest w pewnym sensie wolność religijna, rozumiana jako prawo do \ycia w prawdzie
własnej wiary i zgodnie z transcendentną godnością własnej osoby97.
Tak\e w krajach, gdzie obowiązują demokratyczne formy rządów, prawa te nie zawsze w pełni są
respektowane. Odnosi się to nie tylko do gorszącej sprawy sztucznych poronień, ale równie\ do ró\nych
aspektów kryzysu systemów demokratycznych, które niekiedy, jak się wydaje, zatraciły zdolność
podejmowana decyzji zgodnych z dobrem wspólnym. Niekiedy postulaty społeczeństwa rozpatruje się
nie przy u\yciu kryteriów sprawiedliwości i moralności, ale raczej biorąc pod uwagę siłę wyborczą lub
finansową stojących za nimi grup. Tego rodzaju odstępstwa od zasad moralności politycznej prowadzą
z czasem do zniechęcenia i apatii, a w konsekwencji do zaniku zaanga\owania politycznego i ducha
obywatelskiego ludności, która czuje się poszkodowana i zawiedziona. Wynika stąd coraz większa
niezdolność do włączania korzyści partykularnych w konsekwentny obraz dobra wspólnego, które nie
jest zwykłą sumą korzyści partykularnych, ale wymaga ich oceny i pogodzenia w oparciu o
sprawiedliwą hierarchię wartości i w ostatecznym rozrachunku, o właściwe zrozumienie godności i praw
osoby98.
Kościół respektuje słuszną autonomię porządku demokratycznego i nie ma tytułu do opowiadania
się za takim albo innym rozwiązaniem instytucjonalnym czy konstytucyjnym. Wkład, który w ów porządek
wnosi, polega na takim zrozumieniu godności osoby, jakie w całej pełni objawia tajemnica Słowa
Wcielonego99.
48. Te ogólne rozwa\ania tak\e rzucają światło na rolę Państwa w dziedzinie gospodarki. Działalność
gospodarcza, zwłaszcza w zakresie gospodarki rynkowej, nie mo\e przebiegać w pró\ni
instytucjonalnej, prawnej i politycznej. Przeciwnie, zakłada ona poczucie bezpieczeństwa w zakresie
gwarancji indywidualnej wolności i własności, a ponadto stabilność pieniądza oraz istnienie sprawnych
słu\b publicznych. Naczelnym zadaniem Państwa jest więc zagwarantowanie tego bezpieczeństwa,
tak by człowiek, który pracuje i wytwarza, mógł korzystać z owoców tej pracy, a więc znajdował
bodziec do wykonywania jej skutecznie i uczciwie. Brak tego poczucia bezpieczeństwa, towarzysząca
mu korupcja władz publicznych i mno\enie się niewłaściwych zródeł wzbogacenia i łatwych zysków
opartych na działaniach nielegalnych czy po prostu spekulacji, jest dla rozwoju i dla porządku
gospodarczego jedną z głównych przeszkód.
Kolejną funkcją Państwa jest czuwanie nad realizowaniem praw ludzkich w dziedzinie gospodarczej i
kierowanie nim; tu jednak główna odpowiedzialność spoczywa nie na Państwie, ale na poszczególnych
ludziach oraz na ró\nych grupach i zrzeszeniach, z których się składa społeczeństwo. Państwo nie
byłoby w stanie bezpośrednio zapewnić prawa do pracy wszystkim obywatelom bez narzucenia
sztywnej dyscypliny całemu \yciu gospodarczemu i stłumienia wolnej inicjatywy jednostek, co jednak
nie oznacza, \e nie ma ono \adnej kompetencji w tej dziedzinie, jak utrzymywali zwolennicy zupełnej
eliminacji reguł z dziedziny gospodarczej. Co więcej, obowiązkiem Państwa jest popieranie działalności
przedsiębiorstw poprzez tworzenie warunków zapewniających mo\liwości pracy, dostarczanie bodzców
tam, gdzie owa działalność jest niewystarczająca, albo przez udzielanie pomocy w chwilach kryzysu.
Państwo ma równie\ prawo interweniować wówczas, gdy szczególne sytuacje wywołane przez
istnienie monopolu powodują zahamowania czy stwarzają przeszkody dla rozwoju. Jednak oprócz
funkcji harmonizowania rozwoju i kierowania nim, Państwo, w sytuacjach wyjątkowych, mo\e spełniać
tak\e funkcje zastępcze, wtedy mianowicie, gdy zbyt słabe lub dopiero się tworzące sektory społeczne
lub organizacje przedsiębiorstw nie są przystosowane do swych zadań. Te zastępcze interwencje,
usprawiedliwione pilnymi potrzebami wią\ącymi się z dobrem wspólnym, powinny być, w miarę
mo\ności, ograniczone w czasie, by nie odbierać na stałe wspomnianym sektorom i organizacjom
przedsiębiorstw właściwych im kompetencji oraz nadmiernie nie poszerzać zakresu interwencji Państwa
ze szkodą dla wolności, tak gospodarczej, jak i obywatelskiej.
Byliśmy w ostatnich latach świadkami znacznego poszerzenia zakresu tego rodzaju interwencji, co
doprowadziło do powstania w pewnym sensie nowego typu Państwa Państwa dobrobytu . Rozwój
ten w niektórych. Państwach miał na celu sprostanie licznym koniecznościom i potrzebom i zaradził
ubóstwu i brakom niegodnym osoby ludzkiej. Nie obeszło się jednak bez przesady i nadu\yć, które,
zwłaszcza w ostatnich latach, spowodowały ostre krytyki Państwa dobrobytu , określanego jako
Państwo opiekuńcze . Niesprawności i niedostatki w Państwie opiekuńczym wynikają z
nieodpowiedniego rozumienia właściwych Państwu zadań. Tak\e w tej dziedzinie winna być
przestrzegana zasada pomocniczości, która głosi, \e społeczność wy\szego rzędu nie powinna
ingerować w wewnętrzne sprawy społeczności ni\szego rzędu, pozbawiając ją kompetencji, lecz raczej
winna wspierać ją w razie konieczności i pomóc w koordynacji jej działań z działaniami innych grup
społecznych, dla dobra wspólnego100.
Interweniując bezpośrednio i pozbawiając społeczeństwo odpowiedzialności, Państwo opiekuńcze
powoduje utratę ludzkich energii i przesadny wzrost publicznych struktur, w których przy ogromnych
kosztach raczej dominuje logika biurokratyczna, ani\eli troska o to, by słu\yć korzystającym z nich
ludziom. Istotnie, wydaje się, \e lepiej zna i mo\e zaspokoić potrzeby ten, kto styka się z nimi z bliska i kto
[ Pobierz całość w formacie PDF ]