[ Pobierz całość w formacie PDF ]
model szkiców złożonych jest, pisze Dennett, najtrudniejszą i jednocześnie najważniejszą
częścią jego koncepcji. Dla zobrazowania tego problemu podaje przykład wrażenia ruchu
powstającego przy pokazywaniu szybko po sobie następujących obrazów. Zjawisko to zostało
nazwane fenomenem phi. Nazwę taka nadał mu Max Wertheimer48, który zajmował się nim
jako pierwszy. Dennett przytacza pytanie filozofa Nelsona Goodmana, który spytał
zajmujących się fenomenem phi psychologów: Paula Kolersa i Michaela Grnaua, co stanie
się, jeżeli dwa następujące po sobie obrazy będą różnych kolorów. W przeprowadzonym
przez psychologów eksperymencie obrazy były eksponowane przez 150 milisekund każdy, z
przerwą trwającą 50 milisekund. Okazało się, że widoczna na obrazach figura zmieniała kolor
w połowie trwania swego płynnego ruchu. Ruch ten był tylko wynikiem obróbki sygnałów
wejściowych w systemie percepcyjnym, a Goodman zastanawiał się jak jest możliwe, że w
polu percepcji wizualnej wypełniony zostaje czas przerwy pomiędzy ekspozycjami. Dennett
wyjaśnia ten fenomen przypisując mózgowi posiadanie informacji o kolorze figury zanim
informacja ta zostanie uświadomiona.
Informacja zawarta we wzorze odbitym na siatkówce oka jest następnie rozprowadzana po
różnych częściach mózgu. Luka w polu widzenia zostaje wypełniona, gdyż świadome
doświadczenie zmieniającego kolor, ruchomego obrazu następuje pózniej niż, jak pisze
Dennett, prawdopodobnie nieświadome doświadczenia obrazów pojedynczych i
nieruchomych. Pochodząca z tych obrazów informacja zostaje użyta do wypełnienia luki w
polu widzenia. Gwarantuje to szybkość przebiegu impulsów neuronalnych i opóznienie
uświadomienia w stosunku do momentu odbicia wzoru na siatkówce oka. Czas ten potrzebny
jest dla zajścia odpowiednich procesów neuronalnych potrzebnych dla stworzenia iluzji
płynnego ruchu. Dennett nie wchodzi w szczegóły dotyczące tych procesów, ale zaznacza, że
nie ma takich zamiarów. Jego celem jest tylko stworzenie ogólnego zarysu teorii, której
uzupełnienie będzie mogło nastąpić wraz z rozwojem nauk poznawczych i teorii sztucznej
inteligencji.
Rozważając pamięć Dennett wprowadza podoświadczeniową orwelliańską zmianę
wspomnień i stalinowskie zeznania dotyczące sfałszowanych dowodów49. W powieści G.
Orwella pod tytułem 1984 wspomnienia ludzkie mogły być zmieniane przez Ministerstwo
Prawdy, a praktyką reżimu stalinowskiego było przedstawianie sfałszowanych dowodów dla
ukrycia prawdy. Różnica pomiędzy tymi dwoma praktykami polega na wprowadzaniu
fałszywych wspomnień na temat zdarzeń, które nigdy nie zaistniały w pierwszym przypadku i
47
Por. D.C. Dennett, Consciousness Explained, s. 113..
48
Tamże, s. 114.
49
Tamże, s. 116-117.
http://kognitywistyka.prv.pl
39
P. CZARNECKI, Koncepcja umysłu w filozofii Daniela C. Dennetta
40
zachowywaniu wspomnień prawdziwych na temat sfałszowanych zdarzeń w drugim.
Rozpoznanie, która z tych metod zafałszowywania pamięci została użyta, jeżeli sfałszowane
zostały wszystkie wspomnienia i artefakty, jest zdaniem Dennetta niemożliwe. Przenosi on
następnie te rozważania z makroskopowej skali świata do skali pojedynczego umysłu.
Jakiekolwiek wspomnienia pojawiające się po danym doświadczeniu empirycznym mogą
zanieczyszczać jego przypominanie. Działają one wtedy jak zmiana orwelliańska. Nie można
mieć pewności, od jakiego momentu i w jakim stopniu zanieczyszczają one przypominanie
danego zdarzenia. Mogą one też wprowadzać zanieczyszczenia już na samym wstępie
procesu przetwarzania informacji i mamy wtedy do czynienia za stalinowskim fałszowaniem
zdarzeń. W pierwszym wypadku wspomnienia podmiotu są iluzją, w drugim cierpi on na
halucynacje.
Dennett zauważa, że rozróżnienie takie traci swą siłę, gdy zwróci się uwagę na czasowe i
przestrzenne rozmazanie wspomnień. Wspomnienia mogą wzajemnie się wywoływać i
łączyć. W tradycyjnym materializmie kartezjańskim rozwiązaniem problemu prawdziwości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]