[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zwiększenia potencjału roboczego organizmu, hipothalamus włącza serię reakcji przystoso-
wawczych, adaptacyjnych, dbliczonych na ochronę życia w nadzwyczajnych
okolicznościach .
Fizjolog Hamis Selye nazwał to syndromem adaptacyjnym lub stressem.
Reakcja adaptacji jeSt szczególnie korzystna dla organizmu, ponieważ stanowi oaia
właściwą odpowiedz na wszelkie różnorodne i nadzwyczajne podrażnienia, czyli stressóry.
Długie i uporczywe działanie czynników szkodliwych utrudnia jednakże powrót Organizmu
do sftabilizaCji, do dynamicznej równowagi tancerki na 'linie; Czasem zmiany w
regulatorach zachodzą tak daleko, że pdwrót ffcen jest już miemolżliwy. Poza tym (trzeba i to
wziąć pod uWagę, że bodzce stressowe sumują się. Choroby łatwo leczyć na początku,
leczenie w tym wypadku można by traktować jako swego ro^ dizaju pomoc organizmowi w
jego powrocie do równowagi, zastarzałe zmiany nie dają się jednak łatwo cofnąć lub
wymagają nieustannej dbałości, nieprzerwanego zażywania leków.
Koncepcje Sełyego, Dilmana i wielu innych badaczy tzn. traktowanie chorób i
wreiszcie samej śmierci jako wyniku ro'zregulowania układów cybernetycznych organizmu
nie stoją w sprzeczności z teoriami ohorób infekcyjnych czy dziedzicznych. Uzupełniają
je jak gdyby, są to po prostu próby pogodzenia różnych poglą-
dów na te same zagadnienia, próby 'stworzenia teorii uogólniajÄ…cej, Wtóra ¡mieÅ›ciÅ‚aby w
'sobie dotychczasowe sprzeczności, rozbieżności &" MedopOwiedzenia.
Jeszcze do bardzo niedawna na zjaiwiska adaptacyjne zarówno u' zwierząt, jak i u ludzi
patrzono z punktu widzenia zasadniczej
rozpatrywano wewnętrzną humoralną regulację procesów życiowych. Obecnie 'poznano
niezgorzej anatomię i fizjologię powiązań między obu systemami i znaleziono dziesiątki
dowodów tej współzależ-'1 noeci.
Powszechnie wiadomo na przykład, że aktywność 'karaluchów Zmienia się rytmicznie w
zależności od pory dnia i nocy, uzyskując Szczyt w pierwszych nocnych godzinach. Okazało
Się, że zależy to od specjalnej neuro- wydzieliny wytwarzanej w komórkach podgardlanego
splotu nerwowego. Nastanie ciemności zdaje się włączać ten mechanizm. Ucięcie głowy
karaluchowi prowadzi do zaburzenia rytmiki, aktywność robaka Staje się mniej więcej
równomierna na przestrzeni doby. Natomiast wszczepienie takiemu bezgłowemu splotu
podgardlanego w okolicę piersiową ^{błyskawicznie wznawia reakcję na ciemność. Według
badacza amerykańskiego J. E. Har- kera mechanizm da się wyłączać nie tylko operacyjnie.
Wystarczy oziÄ™bić ¡splot podgardlany do 3° Celsjusza Ä…jj i koniec z rytmikÄ…. Przypuszcza
się, iż podobne procesy,
W odniesieniu do innych gruczołów dokrewnych, zachodzą podczas zapadania zwierząt w
sen zimowy; tłumaczy się dziś także wędrówki Tyb (a może i ptaków) specyficznymi, zawsze
identycznie przebiegającymi zmianami w działaniu systemów nenwowo-hormonalnych, w
reakcji na sygnały z otaczającego środowiska.
Najciekawsze bodaj że obserwacje poczyniono w tej dziedzinie u szczurów, myszy,
piżmoszczurów i jeleni. Gdy w skupiskach tych 'zwierząt wzrastała liczba osob-
ników, gdy rozwijała się nadmiernie populacja, co mogło) grozić Wzmożoną (konkurencją w
walce o żywność i u każdego zwierzęcia zwiększał się wyraznie ciężar i rozmiary
gruczołów nadnercza. Towarzyszyło temu nasilone wydzielanie glukokortykoidów hormo-
nów, takich jak: kortykosteron i hydrokortyzon. Powoduje (to całą lawinę przemian
prowadzących do takiego wzmocnienia organizmu, aby przetrwał bn trudne warunki bytu. I
przeciwnie. Zmniejszenie siÄ™ populacji prowadzi zawsze do jak gdyby zrelaksowania
sił ustrojowych. Mamy tu do czynienia z typowymi, nie specyficznymi reakcjami
stressowymi, które pozwalają snuć daleko idące wnioski: okazuje się, że systemy regulacyjne
działają nie tylko we wnętrzu organizmów, nie tylko w głębi poszczególnych jednostek, lecz
w więk* szych skupiskach mają charakter reakcji zbiorowych. Dzięki systemom
samoregulacyjnym nie tylko poszczególne jednostki dopasowują się dó warunków zewnę-
trznych, lecz wólno przypuścić, że wzajemna regulacja istnieje pomiędzy jednostkami,
grupami, gatunkami, ujmując we wspólny układ cybernetyczny wszystkie bio- syśtemy.
Stressorami mogą być przelcież inne osobniki tego samego gaibunku, osobniki innych
gatunków, całe populacje, bakterie, wirusy, subsitancje chemiczne (np. jako przyczyny Taka),
warunki środowiskowe, pogoda, klimat, wreszcie etmocje, napięcia cywilizacyjne. Z jednej
strony jesteśmy więc wdrożeni w rytm zjawisk otaczających nas, z drugiej mamy do
czynienia z arytmią niespodziewanych zmian, której sprostanie zaburza regulację organizmu.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]