[ Pobierz całość w formacie PDF ]
d)próby reform gospodarczych w latach 1956-58
e)rolnictwo w latach 1956-1970
f)przemysł w latach 1956-1970
g)koncepcja intensywnego i selektywnego wzrostu gospodarki polskiej u schyłku lat 60-tych
h)gospodarcze tło wydarzeń grudniowych
Realizacja polityki forsownej industrializacji w okresie planu 6-letniego pociągała za sobą ogromne
koszty społeczne, których ludność nie chciała dłużej ponosić. W gospodarce występowały olbrzymie napię-
cia, wynikające z dużych dysproporcji rozwoju poszczególnych działów. W tych warunkach po wydarze-
niach tzw. Polskiego Pazdziernika (Poznań, czerwiec 1956r. ) pierwszym sekretarzem KC PZPR został W.
Gomułka i wraz z grupą skupioną wokół siebie wywierał decydujący wpływ na politykę partii.
Reformy wówczas zapowiedziane (nad którymi intensywnie pracowała, powołani w miejsce PKPG,
Komisja Planowania przy Radzie Ministrów) mogły dać szansę przezwyciężenia negatywnych zjawisk go-
spodarczych i społecznych. Niestety były zbyt ograniczone i krótkotrwałe. Wydaje się, że sam Gomułka dą-
żył jedynie do wyrównania poziomu rozwoju w zaniedbanych dotąd gałęziach gospodarki (przemysł produ-
kujący na potrzeby konsumpcyjne, rolnictwo, budownictwo mieszkaniowe, gospodarka komunalna), a nie
do zasadniczej zmiany strategii gospodarczej. Za jego rządów powtórzyły się błędy okresu poprzedniego i
schemat 3 faz - trzech rodzajów polityki gospodarczej: prokonsumpcyjnej, forsownego uprzemysłowienia i
tzw. manewru gospodarczego (którym towarzyszyły pewne modyfikacje polityki wewnętrznej).
Był to okres realizacji trzech planów 5-letnich 1956-1960, 1961-65, 1966-70.
Początkowo starano się pozyskać społeczeństwo. Po krytycznej ocenie planu 6-letniego nastawiono
się na szybką i odczuwalną poprawę warunków życia ludności. Na czoło wysuwano zadania polityki spo-
łecznej państwa. Zmniejszono udział akumulacji w dochodzie narodowym do ok. 20%. W tym okresie na-
stępowało zamrażanie (wstrzymywanie) wcześniej rozpoczętych inwestycji, co powodowało straty, gdyż
wielkie nakłady finansowe i materiałowe nie przynosiły żadnych efektów produkcyjnych. Inwestowano
głównie w rolnictwo i budownictwo mieszkaniowe (ale również przemysły konsumpcyjne i rozwój infra-
struktury komunalnej, oświatowej, opieki zdrowotnej). Przestawiono zakłady zbrojeniowe na wytwórczość
konsumpcyjną, choć w niedostatecznym stopniu. Faworyzowane po 1950r. przemysł zbrojeniowy i ciężki
wytworzyły już silne grupy nacisku utrudniające uszczuplanie ich pozycji. Mała reforma handlu wewnętrz-
nego spowodowała rozwój sektora prywatnego w usługach, handlu i rzemiośle. Liczba zakładów przemy-
słowych podwoiła się, a rzemieślniczych wzrosła o przeszło 40% (zwłaszcza w branży spożywczej
i budowlanej), szybko rozwinęła się sieć handlu prywatnego, poprawił się poziom placówek spółdzielni spo-
żywców. Nowa polityka rolna umożliwiła rozwiązanie się większości spółdzielni produkcyjnych. Zapewniając
perspektywy rozwoju prywatnemu rolnictwu, wpłynęła na wzrost produkcji rolnej. Efekty gospodarcze były
więc pomyślne. Poprawa warunków ludności pozwoliła na stopniową demokratyzację systemu polityczne-
go.
Sytuacja w handlu zagranicznym:
Uregulowano stosunki gospodarcze ze Związkiem Radzieckim. We wrześniu 1956r. zawarto porozu-
mienie moskiewskie wprowadzające korzystniejsze warunki spłaty kredytów zaciągniętych przez Polskę w
okresie wcześniejszym. ZSSR uznał roszczenia naszego kraju z tytułu zaniżonych cen na eksportowany wę-
giel oraz tranzyt przez nasze terytorium i zmniejszył zadłużenie Polski. Zgodził się na kredytowe dostawy
zboża i innych potrzebnych Polsce towarów. Kredytów udzieliły też Stany Zjednoczone Ameryki.
Import pokrywał doraznie deficyt artykułów konsumpcyjnych i produkcyjnych. Ze względu na sytu-
ację gospodarczą kraju spadł eksport węgla i artykułów żywnościowych co znacznie pogorszyło bilans płat-
niczy i spowodowało wzrost zadłużenia zagranicznego. Wzrost cen węgla (wywołany kryzysem paliwowym
w Europie Zachodniej po zamknięciu Kanału Sueskiego) tylko nieznacznie łagodził sytuację. Dlatego zaczę-
to popierać produkcję antyimportową i eksportową. Po 1958r. uległy pogorszeniu terms of trade (relacja
79
cen w eksporcie do cen w imporcie) dla polskiego handlu zagranicznego. Na początku lat 60-tych po raz
pierwszy wywóz wyrobów przemysłowych przewyższył wywóz produktów nieprzetworzonych. Jednak eks-
port wyrobów przemysłowych wzrósł przede wszystkim do państw RWPG, a ZSRR pozostał głównym part-
nerem handlowym Polski. Sytuacji nie zmieniło przyłączenie Polski do GATT (Układu Ogólnego w Sprawie
Ceł i Handlu) i bezpośrednio po tym przywrócenie przez USA Polsce klauzuli najwyższego uprzywilejowania.
Niska jakość wyrobów hamowała dynamikę eksportu, a rola handlu zagranicznego w polskiej gospodarce
była bardzo ważna; zależeliśmy od partnerów zagranicznych w dziedzinie myśli technicznej i licencji oraz
dostaw surowców i urządzeń dla przemysłu. Nasze zadłużenie zbliżało się do granicy bezpieczeństwa.
Politykę prokonsumpcyjną realizowano w ciągu 2 pierwszych lat rządów ekipy W. Gomułki. Wkrótce
zaczęto ją zmieniać i w 1959r. ponownie rozpoczęto fazę forsownej industrializacji.
Polityka gospodarcza dwóch ostatnich lat planu 5-letniego 1956-60 miała doprowadzić do szyb-
kiego zwiększenia produkcji przemysłowej z preferencją dla środków produkcji. Znów zwiększanie inwesty-
cji przemysłowych następowało kosztem nakładów na inne działy gospodarki i różne cele społeczne jak np.
wzrost płac realnych i świadczeń społecznych. Wynikało to z przekonania władz, że tylko w ten sposób
można odrobić zacofanie w stosunku do krajów rozwiniętych i zapobiec bezrobociu w związku
z wchodzeniem w wiek produkcyjny licznych roczników powojennych. Być może pewien wpływ miała też
sytuacja międzynarodowa. Zadania planu 5-letniego uchwalonego przez sejm w lipcu 1957r. były rozpro-
szone. Znalazły w nim wyraz wcześniejsze dążenia - formalnie miał on służyć podniesieniu stopy życiowej
ludności i likwidacji narosłych dysproporcji gospodarczych, jak i pózniejsze, bo przyjęto w nim jednak
przewagę dynamiki wytwórczości grupy "A" przemysłu nad grupą "B". Przemysł nadal napotykał na bariery
charakterystyczne dla okresu planu 6-letniego: produkcję ograniczał niedostatek paliw i surowców, niewy-
starczające dostawy kooperacyjne z innych zakładów.
Kolejny plan 5-letni na lata 1961-65 stanowił kontynuację polityki lat 1959-60 przy czym następował
wzrost nacisku na przyśpieszenie w produkcji przemysłowej grupy A . Ten plan w odróżnieniu od po-
przednich zakładał rozwój produkcji poprzez:
-zwiększenie wydajności pracy
-lepsze wykorzystanie środków produkcji.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]