[ Pobierz całość w formacie PDF ]
suwerennego państwa będzie mogła korzystać ze wszystkich praw wynikających zarówno
z prawa wewnętrznego, jak i wspólnotowego. Jako obywatel Unii pochodzący z innego
państwa członkowskiego przed sądami państwa uprawnionymi do rozpatrzenia sporu będzie
mógł dochodzić tylko praw wynikających z traktatów i prawa wtórnego Wspólnot.
Wzmocnieniem praw obywatela Unii jest również możliwość zaskarżenia przed sądem rządu
państwa członkowskiego, jeśli jego postępowanie jest niezgodne z prawem Wspólnot.
Oczywiście postępowanie takie jest raczej wyjątkowe i może być prowadzone tylko
w niektórych państwach Unii Europejskiej199.
Zgodnie z art. 220 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską sądową kontrolę
poszanowania prawa wspólnotowego w wykładni i stosowaniu wykonują Trybunał
Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji, każdy w zakresie swojej właściwości 200. Trybunał
Europejski pełni rolę głównego organu sądowego trzech Wspólnot. W jego skład wchodzi
aktualnie 15 sędziów i 9 adwokatów generalnych. Głównym zadaniem Trybunału jest zgodna
z prawem wykładnia i interpretacja Traktatu (art. 225 TWE). Ponadto Trybunał kontroluje
legalność aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot (art. 230 TWE). Pomimo
iż kompetencje Trybunału Sprawiedliwości dotyczą w szczególności zapewnienia
poszanowania prawa, to ochrona praw obywatelskich przed tym organem jest dość wyraznie
ograniczona. W zasadzie osoba fizyczna tylko w wyjątkowych okolicznościach może zostać
stroną postępowania przed tym Trybunałem201.
W wyniku Jednolitego Aktu Europejskiego dokonano reformy systemu sÄ…dowego
Wspólnot. Powołano Sąd Pierwszej Instancji. Utworzenie dodatkowej sądowej instytucji było
konieczne, gdyż Trybunał Sprawiedliwości sam nie mógł spełniać wszystkich obowiązków,
jakie nakładały na niego traktaty założycielskie. Sąd Pierwszej Instancji i Trybunał
Sprawiedliwości tworzą odtąd jeden system sądowy Wspólnoty202. Kolejną reformą w celu
usprawnienia funkcjonowania wspólnotowego systemu sądowego było utworzenie przez
Radę Unii Europejskiej (Decyzja z 2 listopada 2004 r.)203 Sądu ds. Służby Publicznej Unii
Europejskiej, który miał za zadanie rozpatrywać spory między Wspólnotami a ich
pracownikami)204.
199
B. Mielnik, Obywatelstwo Unii Europejskiej, op. cit., s. 118.
200
Izabela Wróbel, Mechanizmy & , op. cit., s. 56.
201
B. Mielnik, Obywatelstwo Unii Europejskiej, op. cit., s.119.
202
Ibidem s.119.
203
Decyzja Rady z dnia 22 lipca 2005 r. w sprawie mianowania sędziów Sądu do spraw Służby Publicznej Unii
Europejskiej.
204
Izabela Wróbel, Mechanizmy & , op. cit., s. 56.
65
© Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie fragmentów publikacji bez wiedzy i zgody autora zabronione.
Najważniejszy z punktu widzenia ochrony praw przysługujących jednostkom na
podstawie prawa wspólnotowego jest Sąd Pierwszej Instancji. Jego kompetencje zostały
określone w art. 3 Decyzji Rady 88/591205. Sąd ten jest właściwy do rozpatrywania skarg
o stwierdzenie zaniechania wydania aktu przez instytucje wspólnotowe, skarg
o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, skarg wnoszonych w
sporach między Wspólnotą a jej pracownikami oraz skarg wnoszonych na mocy klauzuli
arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego zawartej przez
Wspólnotę lub w jej imieniu. Wyjątkiem są skargi powierzone izbom sądowym lub skargi
zastrzeżone na mocy decyzji Trybunału Sprawiedliwości206.
Od orzeczeń wydanych przez Sąd Pierwszej Instancji przysługuje, na warunkach
i w zakresie określonym przez Statut, prawo odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości,
ograniczone jednak do kwestii prawnych. Również orzeczenia wydane przez Sąd Pierwszej
Instancji, w wyniku rozpoznania skarg przeciwko izbom sądowym, mogą zostać w drodze
wyjątku, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zachodzi poważne ryzyko
naruszenia jedności lub spójności prawa wspólnotowego207.
Odpowiedzialność organów wspólnotowych za naruszenie praw obywateli UE przed
Trybunałem Sprawiedliwości może być realizowana na wniosek osoby fizycznej
(nie tylko obywatela UE) w przypadku złożenia:
§ð skargi o nieważność (art. 230 ust. 4 TWE). Przedmiotem skargi może być bezprawne
działanie Rady, Parlamentu, Komisji lub Europejskiego Banku Centralnego, którego
bezpośrednim rezultatem było pogorszenie sytuacji prawnej wnioskodawcy. Skarga
o nieważność musi być złożona w ciągu dwóch miesięcy od stwierdzenia
niewłaściwego działania w wyżej wymienionej instytucji. Jej powodem może być brak
kompetencji do podjęcia danego działania, nadużycie władzy lub naruszenie prawa
wspólnotowego. W wyniku skargi Trybunał Sprawiedliwości może orzec nieważność
danego aktu, co powoduje jego bezskuteczność w stosunku do osoby zainteresowanej
i innych podmiotów (tzw. skuteczność erga omnes), zwykle ze skutkiem
wstecznym208.
§ð skargi na bezczynność, na bezprawność zaniechania (art. 232 ust. 2). DziÄ™ki tej
regulacji obywatel Unii jest uprawniony do występowania z pozwem przeciwko
205
Decyzja Rady z dnia 8 czerwca 1993 r. zmieniajÄ…ca decyzjÄ™ Rady 88/591/EWWiS, EWG, Euratom
ustanawiającą Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich (93/350/Euratom, EWWiS, EWG).
206
Izabela Wróbel, Mechanizmy & , op. cit., s. 57.
207
Ibidem, s. 59.
208
A. Cieleń, A. Szymański, Obywatelstwo Unii Europejskiej, op. cit., s. 103.
66
© Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie fragmentów publikacji bez wiedzy i zgody autora zabronione.
Parlamentowi, Radzie i Komisji, jeśli instytucje te nie podjęły przewidzianych
w Traktacie działań, czyli nie wydały odpowiedniego aktu prawnego innego niż
zalecenie i opinia. Osoba fizyczna powinna w tym przypadku wykazać, że wskazany
przez niego dokument był do niego bezpośrednio adresowany lub też skierowany do
kogoś, z kim podmiot miał styczność (np. wspólne interesy)209.
Skarga na bezczynność jest uzasadniona, jeżeli dany organ miał prawny obowiązek
wydać taką indywidualna decyzję, lecz mimo to jej nie wydał. Skuteczność tego
rodzaju skargi jako środka ochrony praw obywatelskich wydaje się jednak
ograniczona, przede wszystkim dlatego, że nie istnieją żadne mechanizmy egzekucji
wyroków w stosunku do organów Wspólnoty210.
§ð skargi o odszkodowanie (art. 235 TWE). Jeżeli chodzi o zasady odpowiedzialnoÅ›ci
odszkodowawczej państw członkowskich za naruszenie praw jednostek wynikający z
prawa wspólnotowego, to możliwość domagania się odszkodowania przysługuje
zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości. Jest to możliwe w sytuacji, gdy
nastąpiło naruszenie normy prawa wspólnotowego, której celem było przyznanie praw
jednostkom; naruszenie to miało poważny charakter; wystąpił związek przyczynowy
między tymi naruszeniami a szkodą jednostki211.
Za wystarczająco istotne naruszenia prawa wspólnotowego nie powinny być uważane
błędy lub zawinienia, które wpisują się w zakres normalnego zachowania instytucji
zobowiązanej do dbania o stosowanie reguł wspólnotowych, złożonych i podlegających
szerokiej swobodzie interpretacyjnej. Za wystarczająco istotne naruszenie nie można uznać
także uchybienia obowiązkowi prawnemu, które można wytłumaczyć obiektywnymi
ograniczeniami, jakie są nałożone na działania instytucji wspólnotowej i jej urzędników.
Naruszenie takie może stanowić natomiast zachowanie wyrażające się w akcie sprzecznym
z przepisem prawa i znacząco szkodliwymi ograniczeniami, jakie są nałożone w obiektywny
[ Pobierz całość w formacie PDF ]